Fresco-citaat 1: "projectie en perceptie"

'Is dat een diervriendelijk stuk vlees?', 'Nee. Zze hebben het beest dood gemaakt.' Hein de Kort 

"Biologische veeteelt lijkt hier dus te winnen op het gebied van dierenwelzijn. Maar toch is dit voordeel niet volledig te onderbouwen met wetenschappelijke argumenten. De nieuwste stallen in de intensieve veehouderij (...) komen uit onderzoek niet systematisch naar voren als een meer dieronvriendelijke omgeving dan stallen van een kleinere omvang. (...) Verder is het in hoge mate een kwestie van projectie en perceptie: het dier dat in mensenogen 'ongelukkig' lijkt, omdat het niet vrij rondloopt." 

(Uit: "Hamburgers in het Paradijs", Louise Fresco, 2013, p.240; cursivering van mij, Mári Glas)

Wat suggereert Fresco met deze woorden?

Een beetje verwarrend is het allemaal wel...

In de hiernavolgende analyse van dit citaat zal ik via de taal (woordkeus, formulering van argumenten) proberen om deze woorden te ontrafelen.

Want een boek met wetenschappelijke pretenties heeft weinig waarde als de definities, argumenten en gevolgtrekkingen niet zuiver en ondubbelzinnig worden geformuleerd.

Om die reden heb ik woorden die in dit opzicht te denken geven gecursiveerd.

Het gekozen werkwoord “lijkt” is - doelbewust? – vaag.

Dit is opvallend omdat Fresco in de voorgaande passage hoogstpersoonlijk een aantal bewezen voordelen en onweerlegbare feiten heeft opgesomd.

Dieren hébben in de biologische veeteelt immers meer ruimte en kúnnen naar buiten.

Met andere woorden: biologische veeteelt wint op het gebied van dierenwelzijn.

Geen twijfel mogelijk, zelfs niet voor Fresco.

Het voordeel (dierenwelzijn) is dan ook overtuigend te onderbouwen met wetenschappelijke argumenten.

Máár - merkt Fresco vervolgens geraffineerd op - “niet volledig”.

In de woorden van een bekende voetballer: “Alles hep se voor en se teejge”.

Als het een keer onweert, dan staat zo'n koe natuurlijk ook liever in de stal. 

Daarbij: bestaan er voordelen die “volledig” – dat wil zeggen: voor de vólle honderd procent – met wetenschappelijke argumenten te onderbouwen zijn? 

Wetenschap is immers in de eerste plaats – Fresco's eigen woorden! – “georganiseerde twijfel”.

Uit de pen van een geroutineerde wetenschapper is “volledig” dus een bijna ongepast woord.

Maar uit retorisch oogpunt mist het zijn doel niet: overduidelijk aantoonbare feiten krijgen door deze ogenschijnlijk zinloze en onschuldig lijkende toevoeging helaas een enigszins willekeurig en zelfs onwetenschappelijk tintje.

Vervolgens kiest Fresco voor de nogal vage toevoeging "niet systematisch".

Dat is, in de wetenschappelijke keuken, een nogal dodelijk scheutje gif.

Want als onderzoek iets niet systematisch aantoont, bestaat het – volgens de regels van de zuivere wetenschap! - niet.

Zelfs al zie je het met je eigen ogen gebeuren.

Bij het beoordelen van dierenwelzijn kom je met één of meerdere adequaat functionerende zintuigen gelukkig een heel eind. 

Niet toevallig zijn al die "diervriendelijke" megastallen duurzaam voor het grote publiek gesloten.

Probleem is wel dat uitsluitend objectieve argumenten “tellen”.

Zie hiervoor ook het stukje dat mijnzus hierover schreef.

Nodeloos omslachtig voor iemand met uitstekende schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden is de formulering “meer dieronvriendelijk”.

Waarom niet – in de vergelijking met “kleinere stallen” – het kortere en elegantere ‘minder diervriendelijk’?

Strikt genomen zou Fresco natuurlijk een punt hebben als ze zou stellen dat veehouderij per definitie dieronvriendelijk is.

Wij pikken immers melk af die bedoeld is voor kalfjes, en als dank eten wij de dieren nog op ook.

Maar dit zegt ze (dan weer) niet.

Want op het gebied van dierenwelzijn behoort Fresco, op zijn zachtst gezegd, niet bepaald tot de voorhoede.

Het lijkt hier dan ook te gaan om een – weliswaar uiterst subtiele! – “jij-bak”.

Zoals reclamemakers soms bijna onmerkbare, korte flitsen inlassen om kijkers onbewust te beïnvloeden, zo pareert Fresco de beschuldiging van dieronvriendelijkheid van de intensieve veehouderij met een suggestie (beschuldiging) van dieronvriendelijkheid van de mínder intensieve veehouderij.

Nogmaals: helemaal onwaar is dit niet, maar in deze setting - die immers vergelijkend is, en niet absoluut – nogal misplaatst.

Zo'n enkele woordje is natuurlijk niet meer dan een flits, in beeldtaal.

Maar uit marketingonderzoek blijkt dat dergelijke flitsen oppervlakkige en/of argeloze waarnemers wel degelijk kunnen beïnvloeden.

In de slotzin gaat Fresco echter minder subtiel te werk:

Een dier dat in mensenogen 'ongelukkig' lijkt omdat het niet vrij rondloopt.

Elders in het boek merkt Fresco terecht op dat zoogdieren het overgrote deel van hun genetisch materiaal met mensen delen. 

Daar komt bij dat emoties niet zetelen in de hersenschors, maar in het veel oudere limbische systeem.

Dit maakt emoties – al ben je nóg zo verstandig! – zo verdomd lastig te onderdrukken.

Terwijl de hersenschors - ratio, bewustzijn, planning - uniek is voor de mens, komt ons limbische systeem (en daarmee emoties) dus grotendeels overeen met dat van zoogdieren.

Reageren koeien slechts op een prehistorische "prikkel" als zij in het voorjaar de wei in buitelen?

Elke veehouder kan je vertellen hoe aanstekelijk het is om de koeien uit de stal te bevrijden.

De veronderstelling dat de koeien gewoon plezier hebben - zoals mensen die op "bloesjesdag" een terrasje opzoeken - is dan ook geen "projectie" van menselijke gevoelens op dieren, maar wordt bevestigd door biologen, hersenonderzoekers en psychologen.

Tot slot: in Fresco’s citaat worden “projectie en perceptie” in één adem genoemd.

Figuurlijk bedoeld, is projectie een term uit de psychologie.

Het betekent letterlijk dat je je eigen (onwelgevallige!) waarnemingen of emoties probeert te ontkennen of verdringen, door deze toe te schrijven aan anderen.

Maar wie zou willen ontkennen dat het prettig is om in het voorjaar naar buiten te gaan?

Het woord herkenning is in dit geval beter op zijn plaats.

Perceptie daarentegen staat voor waarnemen in de breedste zin van het woord, oftewel: “in geuren en kleuren”.

Precies het tegenovergestelde van projectie dus, waarbij je je juist afsluit voor je eigen waarnemingen door deze op anderen te projecteren.

Wat is wetenschap anders dan "perceptie"?

Elk onderzoek is immers gebaseerd op empirische waarneming!

Zelfs wetenschappelijke leken blijken soms bijzonder bedreven in "perceptie".

In de volksmond: "Ik heb het met mijn eigen ogen gezien".

Mits je de kans krijgt, natuurlijk, om het dierenleed in de bio-industrie persoonlijk te aanschouwen. 

Ter illustratie van het voorgaande hieronder nogmaals het citaat.

In dit geval zoals het door mijzelf met stijgende verbijstering werd waargenomen (“perceptie”).

Waarbij ik deze verbijstering (“dit kan niet waar zijn!”) gaandeweg verdring door mijn gevoelens te “projecteren” op (= toe te schrijven aan) wat er tussen Fresco's zorgvuldig geformuleerde regels door lijkt te worden gesuggereerd.

Na mijn emoties aldus op haar woorden te hebben “geprojecteerd”, ontstond een nieuwe interpretatie van het citaat, samen te vatten in het volgende beeld (“projectie”):

Helaas wint biologisch klip en klaar op het gebied van dierenwelzijn. Geluk bij een ongeluk: koeien kunnen geen surveys beantwoorden. Hun welzijn – of liever het ontbreken ervan! – is derhalve bezwaarlijk in cijfers uit te drukken. Hieruit volgt dat wetenschappelijk bewijs voor eventuele tekorten aan dierenwelzijn nimmer sluitend zal zijn. Hoewel dierenleed beslist systematisch – dat is: consequent, methodisch, ordelijk, planmatig én stelselmatig – bewerkstelligd wordt, vinden psychologische experimenten met controlegroepen (en de hele mikmak) in het geheel niet plaats. Laat staan systematisch! Vooropgesteld dát dergelijke experimenten met koeien uitvoerbaar zijn (wat godzijdank niet zo is!) worden zulke experimenten door het bedrijfsleven immers niet gefinancierd. Dit betekent dat de dieronvriendelijkheid van megastallen in de intensieve veehouderij volgens strikt wetenschappelijke regels – en mijn verlichte wereldbeeld staat geen alternatieve beoordelingscriteria toe! – niet kán bestaan.Blijven over projectie en perceptie. Mijn eigen onweerlegbare perceptie dát dieren lijden - bijvoorbeeld omdat ze niet vrij buiten kunnen lopen - wordt door mij (Louise Fresco) bij voorkeur verdrongen, waar mogelijk ontkend of, als niets anders helpt(!), tenminste verborgen gehouden voor het grote publiek: de zalige onwetenden waarop ikzelf – voor de goede zaak! – doelbewust mijn eigen percepties projecteer.